کسی در صفحه‌ی اینستاگرام‌اش تیتر زده و نوشته بود: “قرن‌ها رودخانه‌ای به‌نام آذر، حجم بسیار زیادی از آب هیرمند را به شمال سیستان انتقال می‌داد اما سال‌ها قبل[بعد]، جهت تسریع در این امر، رودخانه‌ی جدیدی به بهره‌برداری رسید از این رو به نورو(رودنو) شناخته می‌شود.”

به گزارش پایگاه خبری سیستان و بلوچستان دیدن این مطلب که تماماً اشتباه است، مرا واداشت تا یافته‌های خود را که از معمرین سیستان و پژوهش‌های میدانی به‌دست آورده‌ام، برای آگاهی علاقه‌مندان در این یادداشت عرضه کنم.
نهر آذر، یک نهر استعماری بود که برای انتقال آب از طریق سدکهک در سال ۱۳۳۴، نزدیک مرز ایران و افغانستان با تبانی علم برای آبیاری اراضی غصبی‌اش در روستای خزیمه‌آباد، حفاری آن آغاز شد و پس از ‌حفر بخشی از آن، ادامه نیافت. بنابراین چنین نهری حتی یک روز نیز سابقه‌ی کارکردی ندارد چه به این‌که قرن‌ها بوده باشد.
سابقاً تردد از روی شاخه‌ی سیستان(هیرمند) در مسیر جاده‌ی زابل به نهبندان و بعدها به زاهدان، توسط توتن‌هایی که در آن‌جا مثل جاهای دیگر سیستان مستقر بودند، انجام می‌شد.

بعدها که ماشین، پیدایش یافت، بر روی این شاخه، پلی چوبین ساخته شد که از تنه‌های درختان گزشاهی یا کورگز بود و با مشکلات فراوان ماشین‌های اندک موجود را عبور می‌دادند.
تا این‌که در دهه‌ی ۱۳۴۰ پل آهنی در محل روستای فیروزه‌ای بر این رودخانه بسته شد و نام آن را به اعتبار کارکرد این آب‌راهه، نُه‌اوورو گذاشتند و به مرور برای ساده‌سازی و اصلاح تنافر حروف، به نُهرو معروف شد و عده‌ای نیز آن را در کتابت بر معیار دوقپّه‌ای، نُهراب خواندند.
در پروژه‌ی احداث جاده‌ی جدید ترانزیتی چابهار-میلک، پل‌های جدیدی به‌موازات نُه‌رو ساخته‌ می‌شود که به اعتبار این شاخه از رودخانه، نُه‌رو خوانده می‌شوند.
در معنای این اسم، خیلی به اشتباه آن را کوتاه‌شده‌ی نَهر آب می‌دانند و بعضی نهرجدید که البته هیچ‌کدام آن‌ها درست نیست.
اما چرا به این شاخه از رودخانه‌ی هیرمند، نُهرو گفته می‌شود؟
اسم اصلی این شاخه،  نُه‌اورو است.
نُه: عدد ۹ است.
اوو: در زبان سیستانی به آب، اوو گفته می‌شود.
اوورو: آب‌راهه
بنابراین، این نام، دلالت بر نُه آب‌راهه‌ی منشعبه از این شاخه دارد که البته، آب‌راهه‌های کوچک دیگری نیز از هرکدام از این انشعابات، جدا می‌شوند ولی این نام به آب‌راهه‌های اصلی اشاره دارد که عبارتند از:
۱. افضل‌آباد
۲. لورگ‌باغ
۳. رونگ درددل
۴. رونگ علی‌حسینا
۵. رونگ دوازده‌سهمی
۶. رونگ منصوری
۷. رونگ هامونک
۸. رونگ نه‌طایفه
۹. رونگ دومکه‌‌ی بزی و محمودی
رونگ به انهاری گفته می‌شود که کار هدایت آب در بستر دریاچه‌ی هامون را به‌عهده دارند.
یادآور می‌شود، روستاییان سیستان به نهرهای جدیدی که احداث می‌شده و سابقه‌ی دیرینه‌ای نداشته است، نوداث یا نواحداث می‌گویند و استفاده از ترکیب نورود سابقه‌ای ندارد.

یادداشت/ عباس نورزایی