علی شعبانی فرماندار ویژه ایرانشهر در یادداشتی به بررسی راه های کشور و استان و چالش های پیش رو پرداخته است.

به گزارش پایگاه خبری سیستان و بلوچستان الف- صاحب نظران، پیشینه پژوهان و برنامه ریزان توسعه، راه را «شاهرگ تمدن» می دانند. از دنیای دیجیتال امروز که بگذریم، راه بنیانی ترین بستر ارتباط مادی و معنوی بشر بوده و هست. در دنیای واقعی، هیچ امری بی راه به سرانجام نمی رسد.
تاریخ ایران گویای توجه پیشینیان ما به راه با اهداف کشورداری، امور اقتصادی و بازرگانی، خدمت رسانی و… بوده است. راه های ابریشم، راه ادویه (جاده طلایی)، راه شاهی، شبکه جاده های زمینی و بنادر و راه های دریایی و… که بخش های قلمرو بزرگ امپراتوری ایران را به یکدیگر و از طریق خشکی و دریا به شرق و غرب جهان متصل می کرد حاکی از درایتی است که بر سینه تاریخ می درخشد. برخی تمدن های بزرگ امروز در تکاپوی احیای خود ذیل نام آن راه های زمینی و دریایی اند.

ب- راهداری که از دیرباز برای امور دفاعی و کشور گشایی و تجارت و سیاحت و… بسیار مهم بود، امروز به کمک پیام رسان های دیداری و نوشتاری و شنیداری و… اهمیت صد چندان یافته است. علاوه بر ارایه اطلاعات بهنگام و امکان برنامه ریزی و تدبیر و تمهید برای سفر، از بروز بسیاری خسارات غیر قابل جبران پیشگیری کرده است. وجود راهدارخانه ها، پشتوانه ای مطمئن برای مسافران در سفر است. هیچکس در جاده تنها نیست، راهداران همواره در راهند.

پ- ناوگان جاده ای ایران با بیش از ۴۰۰.۰۰۰ کامیون- که حدود ۹۰ درصد آن در مالکیت خصوصی است- بر دوش رانندگان زحمتکش و سختکوشی است که بخش اعظم چرخه اقتصاد و گردش و توزیع کالا در سراسر کشور، مرهون خدمات آنان است.

ت- به رغم شتاب شگفت انگیز جهانی شدن، انفجار اطلاعات، انقلاب ارتباطات، گسترش جهان دیجیتال و غلبه زمان مجازی بر زمان فیزیکی و کم رنگ شدن مرزهای جغرافیایی، توسعه راه ها در تحکیم حاکمیت در جغرافیای سیاسی، خدمات دهی به شهروندان، برقراری و تداوم پیوندهای دولت- ملت، تعاملات اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در بعد بین المللی و… اهمیت بیش از پیش یافته است. مقدار آزادراه‌ها، بزرگراه ها، راه آهن، راه های هوایی و دریایی و فضایی و شبکه راه های روستایی و… امروز نیز از اصلی ترین شاخص‌ها و سنجه های توسعه کشورهاست.

ث- جمهوری اسلامی در بزنگاه تاریخی از نظر توسعه زیرساخت های حمل و نقل و ترانزیت با رویکرد بین المللی است. در برنامه های سوم تا ششم مکرر بر توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل و دستیابی به سهم مناسب از بازار حمل و نقل بین المللی، تاکید شده است. در ق ب پنجم توسعه رشد سالیانه ۱۰ درصد برای ترانزیت پیش بینی شده بود. در بند ۲ ماده ۱۶۳، مکان یابی پایانه های بارگنج( کانتینری) و حمل و نقل ترکیبی در کریدورهای اصلی شمالی- جنوبی، شرقی- غربی و شبکه آسیایی از طریق بخش خصوصی و تعاونی و در ماده ۱۶۵، توسعه و ارتقای رقابت پذیر حمل و نقل دریایی و تدوین نظام انعطاف پذیرتر تعرفه گذاری دریایی، مورد تاکید قرار گرفته بود.
در برنامه ششم، در راستای مردمی شدن اقتصاد و گسترش زیرساخت های مورد نیاز برای خدمات تجاری خارجی و ترانزیت، به مشارکت بخش با شرکت های معتبر بین‌المللی ( داخلی و خارجی) برای تشکیل شرکت هایی جهت سرمایه‌گذاری و بهره برداری از بنادر اصلی با کارکرد بین المللی و فرودگاهی و…، تاکید شده است.
در طرح جامع حمل و نقل کشور با افق ۱۴۰۹، ضمن پیش بینی رشد ۴/۴ درصدی برای راه های ریلی و توجه بر زون های موثر بر تبادلات ترانزیتی ایران از جمله: کریدورهای شمال- جنوب؛ شرقی- غربی؛ و کشورهای همسایه، حمل و نقل ریلی بین ایران و کشورهای CIS، توسعه ترانزیت ریلی جنوب، منطقه قفقاز و آسیای مرکزی، اتصال شبکه ریلی به پایانه های بار و مسافر جاده ای، هوایی و بندری داخل و خارج، ساخت آزادراه و … تاکید شده است.

ج- بنا به نظر مسوولان، ایران برای رسیدن به اهداف بخش حمل و نقل، نیاز به ۲۵ هزار کیلومتر ریل گذاری دارد تا طبق برنامه ششم سهم حمل بار ریلی به ۳۰ درصد و حمل مسافر ریلی به ۲۰ درصد کل کارکرد بخش برسد.
در بخش جاده ای کمبود کریدورهای آزاد راهی، قدیمی بودن و استهلاک کامیون ها و در نتیجه کاهش بهره‌وری از مشکلات عمده و نوسازی و بهسازی آن از اولویت و ضرورت هاست. در بخش ریلی نیز خطوط برای عبور قطارها مناسب نیستند، سن لوکوموتیوها بالاست، استهلاک و هزینه زیاد و سود ده نبودن حمل و نقل ریلی، امکان سفارش لوکوموتیو ها ی جدید را نمی دهد. حمل و نقل دریایی نیز با وجود بنادر متعدد، به دلیل محدودیت در پهلوگیری کشتی های بزرگ، سرعت پایین تخلیه و بار، هزینه های دموراژ، فقدان تجهیزات لازم و محدود شدن نقش بنادر به انبار و… عملاً کارآیی و سوددهی مطلوب را ندارد. در بخش هوایی نیز، فرسوده بودن ناوگان، جانمایی نامناسب برخی فرودگاه ها و استاندارد نبودن و کاستی های مختلف، مشکل مشابه بخش های دیگر حمل و نقل وجود دارد.

در ارزیابی کلی، عدم بهره گیری مناسب از ظرفیت های حمل و نقلی ایران و روند کند کشور در فراهم کردن زیرساخت ها، باعث نگرانی کارشناسان از احتمال افت این بخش مهم اقتصادی و کمرنگ شدن ایران در عرصه ترانزیت و حمل و نقل بین المللی شده است.

چ- سیستان و بلوچستان در عرصه بنادر و اسکله ها، راه آهن و بزرگراه دارای ظرفیت بسیار ممتاز برای ترانزیت بین المللی و دستیابی جمهوری اسلامی ایران به سهم مناسب در اقتصاد حمل و نقل جهانی است، فرصتی که با طرح یک کمربند- یک جاده چین، ابر پروژه بین المللی هزاره سوم، که علاوه بر نقش اقتصادی، نقش ژیوپلیتیک تعیین کننده در معادله قدرت، اقتصاد مبتنی بر قدرت و نظم نوین جهانی ایفا خواهد کرد، در چارچوب توافق نامه جامع راهبردی ۲۵ ساله با چین برای ایران فراهم است اگر، در تامین زیرساخت های ضروری از جمله کریدور چابهار- زاهدان- سرخس- آسیای مرکزی شامل راه آهن و بزرگراه؛ کریدور شرق- غرب (پاکستان- میرجاوه- زاهدان- کرمان- غرب کشور- ترکیه و اروپا)- راه آهن و بزرگراه- و نیز توسعه و تجهیز بنادر جنوب و جاده طلایی نوار ساحلی( پاکستان- چابهار- بندرعباس- بوشهر- خوزستان- عراق- اروپا) و… و نیز احداث فرودگاه های با استاندارد روز در چابهار، ایرانشهر، سراوان، زاهدان و زابل؛ تعلل و غفلت نگردد. متأسفانه به پروژه های بزرگراه و راه آهن – کریدور چابهار- زاهدان- سرخس- ترکمنستان، نزدیک به ده سال بی توجهی شد. اینک که از دو سه سال پیش دوباره فعال شده اند باید پیش از فرصت سوزی های بیش تر، به سرانجام برسند. همچنین سرمایه گذاری خارجی در بندر چابهار که مشتاقانی از حوزه اقیانوس هند، چین، افغانستان و خاور دور دارد نیز هم زمان باید مدیریت و تدبیر و تسریع گردد. گام های مهمی در جهت افزایش ظرفیت بندری چابهار در سال های اخیر برداشته شده است، لکن در سطح سیاست ملی و بین المللی، هنوز وافی به مقصود نیست. نبض جهان و البته ایران نیز، در آینده در شرق خواهد تپید.
فراهم کردن زیرساخت های حمل و نقل و ترانزیت، علاوه بر اهمیت اقتصادی آن برای کشور، توان و کارآمدی سیاست خارجی ما را می افزاید. « سیاست خارجی ایران بدون شناخت تنوع و ویژگی های خاص اقتصادی و مزیت های نسبی آن مخصوصا در عرصه های حمل و نقل،ترانزیت، ارتباطات و انرژی و پیوند آن با مناطق مختلف پیرامونی، قابل درک نیست( سیدمحمد کاظم سجادپور، ۱۳۹۷، چارچوب مفهومی و فراگیر برای درک و تحلیل سیاست خارجی ایران، فصلنامه سیاست خارجی، ۳۲(۴)، ص۴۰).

خ- به رغم کمبودها و کاستی ها، خدمات حوزه راهداری، راهسازی و حمل و نقل ایرانشهر، مناسب و در خور تقدیر است. پروژه های مهمی از جمله جاده ایرانشهر- مهرستان، جاده روستایی بزمان- درآهو، جاده بزمان- گوهرکوه- تفتان، قطعاتی از بزرگراه در محور ایرانشهر- خاش، قطعاتی از راه آهن محور ایرانشهر- لاشار و ایرانشهر- خاش در دست احداث اند، پل بزرگ نمردیان آماده بهره برداری است و خدمات مستمر مرمت و نگهداری راه‌ها، اطلاع رسانی به موقع از وضعیت راه ها، رفع خرابی ها در کمترین زمان، آمادگی لازم برای مقابله با بحران ها و حوادث و… از جمله تلاش های شایسته تقدیر مدیریت راهداری شهرستان است. با این حال، هنوز بیش از ۵۰ درصد روستاها و آبادی های شهرستان به ویژه در بخش های بزمان و مرکزی به راه مناسب دسترسی ندارند و با توجه به فاصله مناطق تا مرکز شهرستان، مستلزم برنامه ریزی و تدبیر در جهت رفع آن هاست.

ح- هفته رانندگان، حمل و نقل و راهداری را به سیاستگذاران، متولیان و متصدیان، این بخش کشور و استان، رانندگان عزیز در بخش خصوصی و دولتی، مدیران کل راهداری و حمل و نقل استان به ویژه مدیر کل محترم راهداری و حمل و نقل جنوب استان، مدیریت و همکاران راهداری شهرستان ایرانشهر و دست اندرکاران بخش های مختلف مرتبط با راه و راهداری و راه سازی و حمل و نقل، تبریک عرض می کنم و از زحمات ارزشمند یکایک عزیزان سپاسگزاری می کنم.